ေရဆိုးထဲက ေစာင့္ေနတဲ့ ေရာဂါ

သင္ ဟာ ေရဆုိးထဲမွာ အလုပ္လုပ္ ေနရမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ သင္ေနထုိင္ရာ သင္ အလုပ္လုပ္ရာ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ေရဆုိးေတြ၊ ေရေျမာင္းေတြ၊ ေရအုိင္ေတြကို ျဖတ္သန္း ေနရၿပီ ဆိုရင္ သတိထား ရၿပီေပါ့။

ဖ်ားရင္ ၊ ေျခသလံုး ၾကြက္သားေတြ နာရင္၊ သင့္ကို သင့္ သူငယ္ခ်င္းက မ်က္လံုးေတြ ဝါေနတယ္လို႔ ေျပာလာရင္၊ ဆီးနည္း လာရင္ Leptospirosis ဆိုတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ေနတာ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္မယ္။

ဒီေရာဂါဟာ Leptospires ေခၚတဲ့ spiralchetes အႏြယ္ဝင္ ေရာဂါပိုး တစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာပါ။ ဒီ ေရာဂါပိုးဟာ က်ေနာ္တို႔ ပတ္ဝန္းက်င္ က တိရိစာၦန္ ေတြ (အ႐ိုင္းပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အယဥ္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္) ရဲ့ ေက်ာက္ကပ္မွာ ေရာဂါ ျဖစ္ပြားျခင္း မရွိပဲ ေပါက္ပြားၿပီး ဆီးထဲ ကေန ပါလာ ႏုိင္တယ္။ အဲဒီ တိရိစာၦန္ က်င္ငယ္ေရေတြ ပါတဲ့ ေရေတြ နဲ႔ ထိမိတဲ့ လူေတြကို ေရာဂါ ဝင္ေရာက္ ျဖစ္ပြား ေစႏိုင္တယ္။

အနာတို႔ ေပါက္ၿပဲ ဒဏ္ရာတို႔ ရွိရင္ ပိုၿပီး ကူးစက္ ႏိုင္တယ္။ ဆိုးတဲ့ တစ္ခ်က္ ကေတာ့ အေရျပား ကိုလည္း ေဖာက္ၿပီး ဝင္ႏုိင္တယ္။ ေရာဂါပိုး ပါတဲ့ ေရနဲ႔ ထိေနရတဲ့ အခ်ိန္ၾကာေလ ေရာဂါ ျဖစ္ဖို႔ မ်ားေလပဲ။

ေရာဂါပိုး စဝင္ၿပီး ၁ ပတ္ကေန ၂ ပါတ္ၾကာရင္ ေရာဂါ စျဖစ္တယ္။

ေရာဂါ ျဖစ္ပြားပံု လကၡဏာအရ ေလးမ်ိဳး ေတြ႔ႏုိင္တယ္။

1) Bacteraemic leptospirosis

ဒါက ေသြးထဲမွာ ေရာဂါပိုး ရွိလုိ႔ စျဖစ္တာပါ။ bacteraemia ဆိုတာ ေသြးထဲမွာ ဘက္တီးရီးယား ေရာက္ေနၿပီလို႔ ေျပာတာပါ။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ အဖ်ားႀကီးမယ္။ အားနည္းမယ္။ ၾကြက္သားေတြ နာမယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ အန္မယ္။ ဝမ္းသြားမယ္။ မ်က္လံုးေတြဟာ ေရာင္ၿပီး နီေနမယ္။ တစ္ပါတ္ေလာက္ ၾကာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ေအာက္ပါ ေရာဂါ လကၡဏာ ေနာက္ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကို ကူးသြားပါတယ္။

2) Aseptic meningitis

အဓိကအားျဖင့္ L. canicola ေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး ဗုိင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ အေျမွးပါးေရာင္ ေရာဂါနဲ႔ ခြဲျခားဖို႔ ခက္ခဲ ပါတယ္။ မ်က္လံုး နီေန တတ္တာက လြဲလို႔ တျခား လကၡဏာ ရပ္ေတြမွာ အတူတူ နီးပါးျဖစ္တာ ေတြ႔ရတယ္။ ေသြးစစ္ ၾကည့္ရင္ ေသြးျဖဴဥ တက္ေနမယ္၊ အသည္း လုပ္ငန္းေတြ ပ်က္ေနမယ္၊ ဆီးထဲမွာ အသားဓါတ္ ပါတာ ေတြ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

3) Icteric leptospirosis (Weil's disease)

ဒါကေတာ့ အသက္ အႏၱရာယ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္ ႏုိင္ၿပီး အဖ်ားႀကီးတာ၊ ေသြးေျခဥတာ၊ ေသြးယိုတာ၊ မ်က္လံုးဝါတာ၊ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးတာ ေတြ ေတြ႔ရ ပါတယ္။ မ်က္လံုး နီတာလည္း ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာမွာ အနီကြက္ေတြ ထြက္ႏုိင္တယ္။ ေသြး ယိုစီးတာကို ႏွာေခါင္း ေသြးက်တာ၊ ေသြးအန္တာ၊ ကတၱရာ ဝမ္းမည္း သြားတာ တို႔ အေနနဲ႔ ေတြ႕ရသလို ကိုယ္ခႏၶာ အတြင္းပုိင္း ေသြးယိုတာလည္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ဒါဟာ ေသြးခဲေစတဲ့ platelet နည္းျခင္း thrombocytopenia ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

မ်က္လံုး ဝါျခင္းဟာ သိသာႏုိင္ၿပီး အသည္းလည္း ၾကီးႏုိင္ပါတယ္။

ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးျခင္း ေၾကာင့္ ဆီးနည္း သြားမယ္၊ ဆီးထဲမွာ အသားဓါတ္ ပါလာမယ္၊ ဆီးလံုးဝ မသြားတာ ျဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္။

Weil's disease ဟာ ႏွလံုးၾကြက္သား ေရာင္တာ၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္တာ၊ ဦးေႏွာက္ အေျမွးပါးေရာင္တာ ေတြနဲ႔ တဲြၿပီး ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။

4) Pulmonary Syndrome

ဒီလကၡဏာစုမွာ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါတာ၊ ရင္ဘတ္ ဓါတ္မွန္မွာ patchy opacities ေတြ႔တာ၊ အသက္႐ွဴ မေကာင္းတာ ေတြနဲ႔ ေတြ႔ရၿပီး တခါ တေလ အသက္ အႏၱရာယ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္ ႏုိင္ပါတယ္။

ဒီေရာဂါက ေဆး႐ံုတက္ ကုသရမယ့္ ေရာဂါ အမ်ဳိးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလကၡဏာေတြထဲက တစ္ခုခု ေတြ႔ေနရရင္ ေဆး႐ံုကို ျပသၿပီး ကုသမႈ ခံယူရပါမယ္။

က်ေနာ္ ေတြ႔ဖူးသေလာက္ leptospirosis လူနာ ေတြမွာ မ်က္လံုးဝါတာ၊ မ်က္လံုးအိမ္ နာတာ (eyeball tenderness)၊ ေျခသလံုး ၾကြက္သား နာတာ(calf muscle tenderness) အဓိက အေနနဲ႔ ေတြ႔ရပါတယ္။

အဓိက ကေတာ့ မိလႅာ လုပ္သားေတြ၊ လယ္သမားေတြ၊ စစ္သား ေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ႏိုင္ပါတယ္။ မုိးရာသီ ေရတက္ ေနရင္ေတာ့ အဲဒီေရေတြထဲက ျဖတ္သန္း သြားရသူ မည္သူမဆို ျဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္။

ပုိးေမြးတာ၊ leptospiral antibody ေခၚတဲ့ ပဋိဇီဝ ပစၥည္းကို စစ္တာ၊ ဒီအင္ေအကို ရွာတာ (Polymerase Chain Reaction- PCR) နည္းေတြနဲ႔ ေရာဂါကို အတည္ျပဳ ႏုိင္ပါတယ္။

ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖုိ႔ အခြင့္အလမ္း ရွိတဲ့ လူေတြအေနနဲ႔ ဆရာဝန္ကို တုိင္ပင္ၿပီး doxycycline 200mg ကို အပတ္စဥ္ ေသာက္ရင္ ေရာဂါကို ကာကြယ္ ႏုိင္ပါတယ္။

Reference : Davidson's Principle of Medicine 19th Edition
public health in myanmar

Posted in: ေသာက္သံုးေရ