**** တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ည ႏွင့္ ေဆးဘက္၀င္ မဲဇလီပင္ေလးမ်ားအေၾကာင္း ****
မဲဇလီဆိုသည္မွာ ရြက္ေပါင္းအရြက္ရွိ၍အ၀ါေရာင္အပြင့္မ်ားအခ်ိန္လိုက္ဖူးပြင့္သည့္ ပင္ေစာက္ၾကီးတစ္မ်ိဳး (အရြက္၊ အဖူးစ သည္ကို ဟင္းလ်ာအျဖစ္စားသံုးျပီး အရသာခါး၍ေဆးဖက္၀င္သည္)ဟု မဲဇလီႏွင့္ပတ္သက္၍ျမန္မာအဘိဓာန္တြင္ ဖြင့္ဆိုထားပါ တယ္။ ထူပါရံုေစတီေက်ာက္စာေပၚမွာ
ေရးထြင္းထားေသာ မွတ္တမ္းစာအရ၊ ေရွးယခင္က မဲဇလီပင္ကို “မည္ဇရီပင္” ဟုေခၚရာ မွ
အသံထြက္အလိုက္ မယ္ဇရီ ျဖစ္လာျပီး၊ ထို ့ေနာက္ ကာလၾကာတဲ့အခါ မယ္ဇရီ မွ
မယ္ဇလီ-မဲဇလီ ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္အသံ ထြက္ေျပာင္း၍ ေခၚေ၀ၚလာခဲ့ၾကပါတယ္။
ေနရာေဒသေပၚမူတည္ျပီး တခ်ိဳ ့ကေတာ့ မဥၥဴရီပင္ဟု ေခၚၾကသလို၊ ကခ်င္လူမ်ိဳးတို ့ က
မယ္ဂ်ဴရီပင္ ဟုလည္းေကာင္း၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးတို ့က မယ္ပဥၥလီ ဟုလည္းေကာင္း
ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ မဲဇလီဖူးဟာ ႏုတဲ့အခ်ိန္မွာ အစိမ္းေဖ်ာ့ေရာင္ျဖစ္ျပီး၊
ရင့္လာတဲ့အခါ အညိုေရာင္ေျပာင္းသြားတတ္ပါတယ္။
ခ်န္ထား၍မျဖစ္နိုင္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေရွး လူၾကီးသူမမ်ားလက္ထပ္
ကုနး္ေဘာင္ေခတ္ကတည္းက တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ည သို ့ေရာက္တိုင္း မဲဇလီဖူးခူး၍
သုပ္စား ၾကတဲ့ အစဥ္အလာမ်ား ရွိခဲ့လို ့ပါဘဲ။ တန္ေဆာင္မုန္းဟူေသာ အေရးအသားကို
ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ၊ ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာ မ်ားတြင္ “တန္ေဆာင္မႈန္” ဟုေရးထိုး၍
တန္ေဆာင္မႈန္း ဟုအသံထြက္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ “ မိုက္ေမွာင္လြင့္ျပဳန္း၊
တန္ေဆာင္မုန္း၊ ေဆာင္မႈန္း ေခၚတကား။ ဟထိုး ေပ်ာက္ကာ၊ ေျပာင္းေရႊ ့လာ၊ မုန္း
သာခုထင္ရွား ” ဟူေသာ စပ္ဆိုထားျခင္းက တန္ေဆာင္မုန္း ၏ ျဖစ္စဥ္ကို
ေပၚလြင္သိရွိနိုင္ပါတယ္။ တန္ေဆာင္ = ဆီမီး၊ မီးရွဴး၊ မီးတိုင္။ မႈန္း =
ထြန္းလင္းျခင္း၊ ေတာက္ပျခင္းဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျမန္မာ့
၁၂လရာသီမွာ တန္ေဆာင္းမုန္းလဟာ အထြန္းလင္း၊ အေတာက္ပဆံုး ႏွင့္ အသာ ယာဆံုး
လတစ္လဟု ဆိုနိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာ့သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားအရ၊ ဗိႆနိုးနတ္မင္းၾကီးသည္
ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ၀ါဆိုလဆန္း ၁၂ ရက္ေန ့မွစ၍ အိပ္စက္လိုက္ရာ
တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၁၂ ရက္ေန ့မွနိုးထသျဖင့္ တန္ေဆာင္မုန္းလကို “နတ္နိုးလ” ဟု
ေခၚဆိုေၾကာင္း ေလ့လာမွတ္သားရပါတယ္။
တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန ့မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က ရာဇျဂိဳလ္ျပည့္ရွင္ အဇာတသတ္မင္း
ႏွင့္ အေပါင္းပါတို ့အား သာမညဖလ သုတ္ေဟာၾကားသည့္ ေန ့ထူးေန ့ျမတ္ျဖစ္ပါတယ္။
တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ညမွာ ဆီးႏွင္း၊ ျမဴ၊ တိမ္၊ သူရိန္၊ မီးခိုး စသည့္ ငါးမ်ိဳး
ကင္းစင္ေနတာေၾကာင့္ ထက္ေကာင္းကင္တစ္ခြင္လံုးၾကည္လင္ကာ နကၡတ္တာရာ
တစ္စံုထြန္းလင္းေနပါတယ္။ မပီ၀ိုး၀ါး ေသး မႊားတဲ့
ၾကတၱိကာၾကယ္(ေခၚ)ေဖ်ာက္ဆိပ္ၾကယ္စုေလးမ်ားလည္း လင္းလက္ခြင့္ရတဲ့ ညျဖစ္ပါတယ္။
မဇၥ်ိမေဒသမွလာတဲ့ သာရ ေကာမုဒိေဆးက်မ္းအရ၊ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ည
သန္းေခါင္ယံလမင္းၾကီး ၀ိုင္းစက္ျပည့္၀န္းေနစဥ္ ၾကတၱိကာနကၡတ္ ႏွင့္ စန္း ယွဥ္၍
ပု႑ာတိထီ(ေဗဒင္အေခၚ တိထီ ၁၅ လံုးအတြင္း)ေဆးပင္အေပါင္းကို
ေစာင့္ေရွာက္ေသာနတ္တို ့သည္ မဲဇလီပင္ေစာင့္ နတ္မင္းၾကီးထံ လာေရာက္ခစားၾကသည္ဟု
ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ထိုအခ်ိန္မွာ မဲဇလီကို ေဆးဖက္၀င္ေအာင္ စီရင္ျခင္းဟာ
အခ်ိန္အခါေကာင္းတစ္ရပ္လို ့ ဆိုနိုင္ပါတယ္တဲ့။ ထိုသို
့စီရင္ရာမွာလည္းလမင္းၾကီး တိတိက်က်ျပည့္၀န္းေနခ်ိန္ တြင္ အေရွ ့ ဖက္သို
့ထြက္ေနေသာ မဲဇလီ အဖူး၊ အပြင့္၊ အရြက္၊ အျမစ္၊ အေခါက္၊ အသီးတို ့ကို
စံုလင္ေအာင္ ဆြတ္ခူးတူးယူ၍ ထိုညမွာ အဖူး၊ အပြင့္၊ အရြက္တို ့ကို
စားသံုးရပါမယ္။ က်န္ အျမစ္၊ အေခါက္၊ အသီးတို ့ကိုေတာ့
ေနရိပ္မွာအေျခာက္လွန္းအမႈန္ ့ျပဳ၍ ေန ့ စဥ္ စားသံုးေပးသြားရမွာပါ။ ဤသို
့စားသံုးလွ်င္ ရုပ္ရည္အဆင္းႏုပ်ိဳ၍ အရြယ္တင္ကာ အသက္ရွည္ေစေၾကာင္း၊ ဘုန္းၾကီး၍
ဥာဏ္ပညာထက္ျမက္ကာ က်က္သေရမဂၤလာအေပါင္းႏွင့္ ျပည့္စံုေစေၾကာင္း ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္လည္း တန္ေဆာင္း မုန္းလျပည့္ေန႕ည (၁၂)နာရီတိတိအခ်ိန္ကို
ေဆးေပါင္းခတဲ့ညရဲ႕ အျမင့္ဆံုး၊ အစြမ္္းထက္ဆံုး အခ်ိန္လို႕သတ္မွတ္ၿပီး
တိုင္းရင္း ေဆးဆရာၾကီးမ်ားက ေဆး၀ါးမ်ဳိးစံုကို ေဖာ္စပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ << မဲဇလီ ႏွင့္က်န္းမာေရး >>
ရုကၡေဗဒအမည္အရ Cassiasiamea Linn မ်ိဳးရင္းျဖစ္ပါတယ္။ ၁၀၀ ဂရမ္အေလးခ်ိန္ရွိ
တဲ့ မဲဇလီဖူး ႏွင္ ့အရြက္တို ့ကို ေဆး သိပၸံနည္းအရ ဓာတ္ခြဲစမ္းသပ္ၾကည့္ရာ၊
ကယ္လိုရီ ၁၀၀၊ ပရိုတင္း ၇.၁ ဂရမ္၊ အဆီဓာတ္ ၁.၀ ဂရမ္၊ ကစီဓာတ္ ၁၇.၉ ဂရမ္၊
ထံုးဓာတ္ ၄၄.၁ မီလီဂရမ္၊ သံဓာတ္ ၁၇.၀ မီလီဂရမ္၊ ဗီတာမင္ ေအအိုင္ယူ ၁၄၅၀၀၊
ဗီတာမင္ဘီ၀မ္း ၀.၄ မီလီဂရမ္၊ ဗီတာမင္ဘီတူး ၀.၆၉ မီလီဂရမ္၊ နိုင္ယာစင္ ၁.၃
မီလီဂရမ္၊ ဗီတာမင္စီ ၁၀၁ မီလီဂရမ္ တို ့ အသီးသီးပါရွိၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္
ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားမွာ ရွားရွားပါးပါးေတြ ့ရခဲေသာ ေဆးဘက္၀င္ glycosides,
terpenoids, tannins, saponins, flavonoids ႏွင့္ steroids ေတြလဲ
ပါရွိၾကပါေသးတယ္။
(၁) ခ်ိဳ၊ ဆိမ့္၊ ဖန္ အရသာ သံုးမ်ိဳးေရာျပြမ္း၍ ခါးသက္သက္အရသာလႊမ္းမိုးေသာ
မဲဇလီပင္ မွာ အာေပါဓာတ္ၾကီးစိုး၍ ၀ါေယာ ဓာတ္ ပူးတြဲပါရွိေနတာေၾကာင့္
ေရွးတိုင္းရင္းသမားေတာ္ၾကီးမ်ားက ျမန္မာ့ရိုးရာေဆးျမီးတိုအျဖစ္
အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း၊ ေသြးတက္ျခင္း၊ ရုပ္ရည္ခန္းေျခာက္ျခင္း၊ အသက္ရႈျပြန္ေခ်ာင္း
ေရာင္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးျခင္း စတဲ့ ေရာဂါမ်ားအတြက္ ကုသေပးခဲ့ၾက ပါတယ္။
(၂) အိႏိၵယနိုင္ငံမွာေတာ့ ကာလသားေရာဂါ ရွန္ကာနာ ကို မဲဇလီရြက္ျဖင့္ကုသေလ့ရွိပါတယ္။
(၃) သမ္းေ၀ျပီး အိပ္ မေပ်ာ္ျခင္းအတြက္ မဲဇလီဖူးကိုသုပ္၍စားကႏွစ္ႏွစ္ျခိဳက္ျခိဳက္အိပ္ေပ်ာ္ေစနိုင္ပါတယ္။
(၄) ပါးစပ္အတြင္း အပူထြက္ျခင္း၊သြားဖံုး ေရာင္ျခင္းတို ့အတြက္ မဲဇလီရြက္ ႏွင့္ အပြင့္တုိ ့ကို ခပ္က်က်ျပဳတ္၍ငံုေပးပါက သက္သာေပ်ာက္ကင္းနိုင္ပါတယ္။
(၅) မ်က္စိ နာျခင္းအတြက္မဲဇလီျမစ္ကိုေသြး၍ မ်က္စိတ၀ိုက္ကြင္းေပးပါ။
(၆) ကနခိုေစ့စား၍၀မ္းသြားလြန္ျခင္းအတြက္ မဲဇလီျမစ္ကို ထန္း လ်က္ႏွင့္ျပဳတ္၍ ေသာက္ေပးျခင္းျဖင့္
၀မ္းရပ္တန္ ့ပါလိမ့္မယ္။
(၇) ေခ်ာင္းဆုိး၊ ရင္က်ပ္၊ လည္ေခ်ာင္းနာျဖင္းတို
့အတြက္ မဲဇလီ ရြက္ ႏွင့္ မုရားၾကီးရြက္တို ့ကိုဆတူေရာ၍
သံုးခြက္တစ္ခြက္တင္ၾကိဳျပီးေနာက္ ငံုေပးျခင္းျဖင့္ သက္သာေပ်ာက္ကင္းနိုင္ပါတယ္။
(၈) ကေလးမ်ား သန္ထပါက မဲဇလီရြက္လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ေထာင္းရည္ (သတၱဳရည္) ႏွင့္
သံပုရာရည္ ေရာစပ္တိုက္ေပးျခင္း ျဖင့္ သန္က်ေစနိုင္ပါတယ္။
(၉) ၀မ္းခ်ဳပ္ျပီးစျမင္းခံျခင္းအတြက္ မဲဇလီဖူးကိုျပဳတ္၍ တို ့စရာအျဖစ္စားေပးပါက ၀မ္းမွန္၍ ေလ
သက္ေစနိုင္ပါတယ္။
(၁၀) ကင္း၊ ပုရြက္ဆိတ္ စတဲ့ အဆိပ္ရွိသတၱ၀ါေတြအကိုက္ခံရပါက၊
မဲဇလီရြက္ကိုၾကိတ္၍ ဒဏ္ရာေပၚ အံုေပးပါက အဆိပ္ေျပေစပါတယ္။
(၁၁)ႏွင္းခူအစိုအတြက္ မဲဇလီရြက္ကို သံပုရာရည္ႏွင့္ၾကိတ္၍ ႏွင္းဖူေပၚအံုျခင္း၊
မဲဇလီရြက္ ျပဳတ္ရည္ျဖင့္ ဖန္ရည္ေဆးေပးျခင္းတို ့ျပဳလုပ္ေပးပါ။
(၁၂)အမ်ိဳးသမီးမ်ား မ်က္ႏွာေပၚတြင္ မီးယပ္ကြက္ထြက္ျခင္းအတြက္ မဲဇလီပြင့္ (သို
့မဟုတ္) အရြက္ကို အေျခာက္လွမ္း အမႈန့္ၾကိတ္၍ ေရျဖင့္ေဖ်ာ္ျပီး လိမ္းေပးပါ။
(၁၃) မဲဇလီရြက္ျပဳတ္ရည္ျဖစ္ေစ၊ အရြက္ကို အေျခာက္လွမ္းအမႈန္ ့ၾကိတ္၍ျဖစ္ေစ
ပ်ားရည္ႏွင့္ေရာစပ္စားေပးပါက ေသြးသားသန္ ့စင္၍ အားအင္ျပည့္ျဖိဳး ေစပါ တယ္။
(၁၄) မဲဇလီ ဖူးထဲတြင္ပါရွိေသာ သဘာ၀အခါးဓာတ္က အသည္းအားေကာင္းေစပါတယ္။
(၁၅)အစာေခ်စံနစ္ကိုေကာင္း မြန ္ေစရံုသာမက၊ ပ်ိဳ ့အန္ျခင္း၊ အက္စစ္ဆန္တက္၍
ေလခ်ဥ္တက္ျခင္း၊ ရင္ပူျခင္းတို ့ကို သက္သာေစပါတယ္။
(၁၆) ခႏၶာကိုယ္အတြက္လိုအပ္ေသာ ပရိုတင္းဓာတ္ကိုျဖည့္တင္းေပးျပီး၊ ကိုယ္ခႏၶာၾကီးထြားမႈကို
ေကာင္းစြာအေထာက္အပ႔ံ ေပးပါတယ္။
(၁၇) အူမၾကီးကို ေကာင္းစြာအလုပ္လုပ္ေစလို ့၊
၀မ္းေပ်ာ့ေပ်ာ့သြားေစပါတယ္။ ထို ့ျပင္ အူမၾကီး ႏွင့္ အူသိမ္အူမမ်ားထဲရွိ တုပ္
ေကာင္/သန္ေကာင္စတဲ့ ကပ္ပါးေကာင္မ်ားကို ဖယ္ရွားေပးလို ့ အူကိုသန္ ့စင္ေစပါတယ္။
(၁၈) ကစီဓာတ္ၾကြယ္၀စြာပါရွိျခင္း ေၾကာင့္၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္းဇီ၀ျဖစ္စဥ္ကို
ေကာင္းက်ိဳးျပဳပါတယ္။
(၁၉) သရက္ရြက္ထဲရွိ ေကာင္းေသာဆဲလ္အသစ္မ်ားကို တိုးပြားေစတာေၾကာင့့္၊ သရက္ရြက္ကို က်န္းမာေစပါတယ္။
(၂၀) မဲဇလီဖူးထဲတြင္ပါရွိေသာသဘာ၀အဆီဓာတ္က ခႏၶာကုိယ္ထဲရွိ မ ေကာင္းေသာဓာတ္မ်ားကို ေလာင္ကြ်မ္းေစပါတယ္။
(၂၁)အစြမ္းထက္ ဓာတ္တိုးဆန ့္က်င္ပစၥည္းမ်ားအျပင္၊ ပိုလီဖီေနာဓာတ္ မ်ားပါရွိသျဖင့့္
ခႏၶာကိုယ္အတြက္ မလိုလားအပ္ေသာ ဖရီးရယ္ဒီကယ္မ်ားကို
သုတ္သင္ဖယ္ရွားေပးတာေၾကာင့္၊ အူမၾကီးကင္ ဆာ၊ အစာအိမ္က္ငဆာ ဆာေရာဂါမ်ားမျဖစ္ေစႏိုင္ပါ။
(၂၂) မဲဇလီဖူးထဲတြင္ပါရွိေသာ သတၱဳဓာတ္ေပါင္းစုမ်ားက သူငယ္နာ
အရိုးေပ်ာ့ေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးတာေၾကာင့္ ေမြးဖြားလာေသာ ကေလးမ်ားတြင္
ပိုလီရိုေရာဂါမျဖစ္ေစရန္ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ သည့္အေနျဖင့္ ကိုုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မ်ား
မဲဇလီဖူးကို မျဖစ္မေနစားသံုးသင့္ပါတယ္။
(၂၃) ဓာတ္ခြဲစမ္းသပ္ခ်က္မ်ားအရ၊မဲဇလီဖူး-ရြက္-ပြင့္ထဲတြင္ပါရွိ္ေသာ အာဟာရဓာတ္မ်ားက ဟင္းႏုနယ္တြင္ ပါရွိေသာအာဟာရဓာတ္မ်ားႏွင့္ အလားတူတယ္လို ့ ဆိုပါတယ္။
တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ညမွာ ကာလသားေတြဟာ အိမ္ကတာ၊ လမ္းတကာမွ ပစၥည္းမ်ားကို
ဟိုဟိုဒီဒီ ေနရာေရႊ႕ကာ၊ စေနာက္ ေလ့ရွိၾကတဲ့ “က်ီးမႏိုးပြဲ” (၀ါ) “ေစာရပြဲ”
ဟာလည္း ခ်စ္စရာ့ျမန္မာ့ရိုးရာဓေလ့ေလးပါ။ ေဆးေပါင္းခတဲ့ တန္ေဆာင္မုန္း
လျပည့္ညေလးမွာ မိသားစေတြ ေပ်ာ္ရႊင္စြာ၀ိုင္းဖြဲ ့ကာ မဲဇလီဖူးသုပ္ေလးစားရင္း၊
ေရာဂါဘယကင္းေ၀းၾကပါေစလို ့ဆႏၵျပဳရင္း။
(ေဆာင္းပါးရွင္…ေပါက္ေပါက္...ေရးသားမွ်ေ၀သည္)
