THEOBROMA "CACAO" - အပုိင္း ၂

၁၆ ရာစုႏွစ္ဦးပိုင္းမွာ ေရေၾကာင္းပညာရွင္ Christopher Columbus ဟာ စတုတၳအႀကိမ္ေျမာက္ ရြက္လႊင့္ခရီးထြက္ခဲ့ျပန္တယ္။ လမ္းခရီးတစ္ေနရာမွာ ကိုကိုးပင္ေတြ ေပါက္ေရာက္ေနတာကို တအံ့တၾသ ရွာေဖြေတြ႔ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒီေခတ္တုန္းက အပင္တစ္မ်ဳိးရဲ႕သစ္ေစ့ (ကိုကိုးေစ့) ဟာ "ပိုက္ဆံ" ျဖစ္ခဲ့တယ္။

ကြၽန္တစ္ေယာက္ရဲ႕တန္ဖိုးက ကိုကိုးေစ့ (၂၁ဝဝ) ေစ့ျဖစ္တယ္။ ဥာဏ္ပညာရွိ ကိုလံဘတ္က ေဒသခံ အင္းဒီးယန္းလူမ်ဳိးေတြဆီကေန ကုိကိုးေစ့တခ်ဳိ႕ လဲွလွယ္ခဲ့ၿပီး စပိန္ကို ယူေဆာင္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီေခတ္တုန္းက ဥေရာပလူမ်ဳိးေတြဟာ ကိုကိုးကို သိပ္စိတ္မဝင္စားေသးတဲ့ ကာလျဖစ္တယ္။ ကိုကိုးဟာ တစ္ခါတေလမွာ သူတို႔စိတ္ကို ႏိုးၾကြေစတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဆီးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ေရာဂါအတြက္ ကိုကိုးကိုသံုးတယ္ ဆိုတာေလာက္ပဲ ဥေရာပေတြကသိထားခဲ့တယ္။ (ေခ်ာကလက္မျဖစ္ခင္ေတာင္ အေတာ္ေလး အေရးပါခဲ့တယ္)

The Spaniards: The conquest of cacao
Although probable that in 1508 Christopher Columbus was the first European to see cacao seeds off the coast of present day Honduras, it wasn't until Hernán Cortés conquered Tenochtitlan (today Mexico City) in 1521 that the Spanish began to learn about the delicious flavour of chocolate. Contact between Spaniards and Aztecs opened a gateway for the exchange of ideas and technology - and a new European market for foods, including cacao.

1521 - 1600 Mesoamerica - Spain
Spain's monopoly on cacao coming from Aztec and Maya lands in Central America lasted the entire 16th century.

၁၅၁၉ ခုႏွစ္မွာ စပိန္က စူးစမ္းေလ့လာပညာရွင္ Hernán Cortés ဟာ ပထမဦးဆံုးအဖဲြ႔တစ္ဖဲြ႔ကို ဖဲြ႔ၿပီး မက္ဆီကိုေဒသကို ဝင္ေရာက္ခဲ့တယ္။ အဖဲြ႔ဝင္ေတြက ကႏၱာရ၊ ရြ႕ံႏြံ႔၊ ေတာနက္ စတာေတြကို ခက္ခက္ခဲခဲ ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီး ကုန္းျပင္ျမင့္တစ္ေနရာကို ေရာက္လာခဲ့တယ္။ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ေနၾကၿပီျဖစ္တဲ့ အဖဲြ႔ဝင္ေတြဟာ ကုန္းျမင့္ေပၚ လဲေလွာင္း အနားယူခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အင္းဒီးယန္းအဖဲြ႔တစ္ဖဲြ႔ ေရာက္လာခဲ့တယ္။ အင္အားကုန္မဲ့ေနတ့ဲ Cortés ရဲ႕ လူေတြကိုေတြ႔ေတာ့ သူတို႔မွာပါတဲ့ ကိုကိုးေစ့ေတြကို အမႈန္ႀကိတ္ၿပီး ဗူးထဲ ေရနဲ႔ေရာၿပီး က်ဳိလိုက္ၾကတယ္။ ေရဆူလာခ်ိန္မွ င႐ုတ္ေကာင္းမႈန္႔၊ သစ္ေစး၊ သစ္ရည္တခ်ဳိ႕နဲ႔ ေရာစပ္လိုက္တယ္ဆိုရင္ပဲ ေမႊးႀကိဳင္သင္းပ်ံ႕တဲ့ ရနံ႔က ေလနဲ႔အတူ လႊင့္ျပန္႔လာခဲ့တယ္။

အင္းဒီးယန္းေခါင္းေဆာင္က လက္ဟန္ေျခဟန္နဲ႔ Cortés ကို စကားေတြ ေျပာေနခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ Cortés သေဘာေပါက္တာက ဗူးထဲက မည္းညစ္ညစ္ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ေတြကို ေသာက္ေစလိုတယ္ဆိုတာျဖစ္တယ္။ အင္းဒီးယန္းေတြရဲ႕ ဓေလ့ထံုးစံကို အနည္းငယ္နားလည္တဲ့ Cortés က သူ႔အဖဲြ႕သားေတြကို ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ေတြ တစ္ေယာက္နည္းနည္းစီ ေသာက္ေစခဲ့တယ္။ ေသာက္ၿပီး တခဏအတြင္းမွာ မ်က္လွည့္ျပသလိုပဲ အဖဲြ႔သားေတြရဲ႕ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့အင္အားေတြဟာ ခ်က္ခ်င္းတိုးပြါးလာၿပီး ပင္ပန္းမႈေတြလည္း ေပ်ာက္ဆံုးကုန္ခဲ့တယ္။ Cortésလည္း တအံ့တၾသနဲ႔ အင္းဒီးယန္းေတြကို ကိုကိုးေစ့နဲ႔ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္အေၾကာင္းကို ေမးခဲ့တယ္။ အင္းဒီးယန္းေတြကက "ဒါဟာ နတ္ဘုရားအခ်ဳိရည္ျဖစ္တယ္" လို႔ ေျဖခဲ့တယ္။

၁၅၂၈ ခုႏွစ္မွာ Cortés ဟာ စပိန္ကို ျပန္ေရာက္လာခဲ့ၿပီး King Charles V ကို "နတ္ဘုရား အခ်ဳိရည္" (ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္) ဆက္ကပ္ခဲ့တယ္။ မဆက္ကပ္ခင္ စပိန္လူမ်ဳိးတို႔ရဲ႕ ဓေလ့အစားအစာအတိုင္း Cortés ဟာ ကိုကိုးကိုေဖ်ာ္ရာမွာ သစ္ရည္နဲ႔ ငရုတ္ေကာင္းမႈန္႔အစား ပ်ားရည္ကို အသံုးျပဳေဖ်ာ္စပ္ခဲ့တယ္။

ေခ်ာကလက္ကို ရာစု ၆၀ ခုႏွစ္ေလာက္ေရာက္ေတာ့ စပိန္ကိုေတြ႕ရိွခဲ့တဲ့ Hernando Cortez က စပိန္ အေရာက္သယ္ေဆာင္လာခဲ့တယ္။ စပိန္လူမ်ိဳးေတြက အရသာရိွေအာင္ သၾကားတို႔ ဗနီလာအစရိွတဲ့ အရာေတြကိုေရာၿပီး ခ်ိဳေအာင္ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတယ္။

The first recorded evidence of chocolate as a food product goes back to Pre-Columbian Mexico.

The Spaniards liked it hot
The Spaniards made no significant changes in the transformation of raw cacao into chocolate, but a wooden stirring stick, the molinillo, made the job of whipping chocolate into a smooth foam easier and more consistent. In this period, chocolate started to be consumed as a hot (warm) drink, the Spanish didn't like the drink's bitter flavour, so they sweetened it with cane sugar. Other spices were added to the beverage such as cinnamon, anise seed and black pepper.

ဘုရင္က ကိုကိုးကို တစ္ငံုေသာက္လိုက္ ေကာင္းတယ္လို႔တစ္ခြန္း ခ်ီးက်ဴးလိုက္နဲ႔ ဝမ္းသာမဆံုးျဖစ္ခဲ့တယ္။ Cortés ကိုလည္း ရာထူးခ်ီးျမႇင့္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ဟာ စပိန္မွာေရပန္းစားခဲ့တယ္။ ေဖ်ာ္စပ္နည္းကို စပိန္လူမ်ဳိးေတြက လံုးဝလွ်ဳိ႕ဝွက္ထားၿပီး မေပါက္ၾကားေစခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီလိုနဲ႔ ႏွစ္ေပါင္း ၇ဝ ေက်ာ္ ၾကာျမင့္ၿပီး ၁၆ဝ၆ ခုႏွစ္ေရာက္မွ အီတလီလူမ်ဳိးတစ္ဦးဟာ ေဖ်ာ္ရည္ေဖ်ာ္စပ္နည္းကို ခိုးယူသြားခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ ဥေရာပေနရာအႏွံ႔ထိ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ ျပန္႔ႏွံ႔သြားတာျဖစ္တယ္။ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ဟာ ဥေရာပမွာ လူႀကိဳက္မ်ားၿပီး ကိုကိုးဆိုင္ေတြ ဝင္ေငြေကာင္းခဲ့တယ္။

History recounts that a Cistercian monk who travelled with Hernan Cortes to Mexico, Brother Jeronimo of Aguilar, sent the first cocoa beans ever seen in Europe to the Abbot at Monasterio de Piedra, Antonio de Alvaro, together with a recipe for chocolate. 

The monks at this monastery were therefore the first people in Europe to taste this delicacy, explaining the long tradition of chocolate-making in the Cistercian order. Some monasteries even have a small room over the cloisters known as the chocolate room, where chocolate was made and tasted.

Controversial in the Catholic ChurchPrince Philip of Spain first tasted chocolate from native people introduced by Dominican priests in Spain and chocolate became a fashionable trend in the Spanish court. As an expensive import, chocolate was a luxury only the wealthiest and most well-connected Spanish nobility could afford. Chocolate was recognized as a restorative and nutritive beverage (for its high caloric content and theobromine, a chemical similar to caffeine) and was used as a medicine. It was also at stake in Catholic debate, after which the church allowed people to drink it as a nutritional substitute during fasting periods.

ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္နဲ႔ စပိန္က La Sike ဆိုသူလည္း ဝင္ေငြအမ်ားႀကီးရခဲ့တယ္။

တစ္ေန႔မွာ La Sike ဟာ ကိုကိုးက်ဳိေနတုန္း အေတြးနယ္ခ်ဲ႕မိတယ္။ သူေတြးမိတာက "ကိုကိုးကို ေန႔တိုင္းက်ဳိရတာ အလုပ္႐ႈပ္လြန္းတယ္။ ကိုကိုးကို အခဲလုပ္ၿပီး ေသာက္ခါနီး တစ္ခဲယူၿပီး ေရနဲ႔ေဖ်ာ္လိုက္႐ုံ။ ဒါမွမဟုတ္ အခဲကို ဒီအတိုင္းစားလိုက္႐ုံ၊ ဒီလိုဆို အခ်ိန္ကုန္၊ အလုပ္ရႈပ္သက္သာတယ္" ဆိုၿပီး La Sike ဟာ ကိုကိုးကို အရည္မွ အခဲျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားေတာ့တယ္။ ပ်ားရည္ေတြေရာစပ္ၿပီး အေျခာက္ခံလိုက္၊ ဖုတ္လိုက္နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ကိုကိုးခဲေတြ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ကိုကိုးေဖ်ာ္ရည္ကို မက္ဆီကိုက စတင္ခဲ့ၿပီး မက္ဆီကိုရဲ့ ေတာစကား "ေခ်ာကလာေထာ္လု" လို႔ေခၚခဲ့လို႔ La Sike က ကိုကိုးခဲကို "ေခ်ာကလက္"လို႔ ေခၚဆိုခဲ့တယ္။ ေခ်ာကလက္ရဲ႕ ကနဦးအစက ဒီလိုျဖစ္လာခဲ့တာျဖစ္တယ္။

စစခ်င္းမွာ လူေတြဟာ ေခ်ာကလက္ကို စိမ္းေနခဲ့ၾကတယ္။ ျပင္သစ္မွာ ေခ်ာကလက္ကို "အဖိုးတန္တဲ့ ေဆးစြမ္းတစ္လက္" လို႔ တင္စားၾကတယ္။ ဒီလိုတင္စားရျခင္းကလည္း ျပင္သစ္ဘုရင္ Louis XIII နဲ႔ ပတ္သက္ေနတာျဖစ္တယ္။ Louis XIII ရဲ႕ မိဖုရားက စပိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အိမ္ေရွ႕မင္းသမီးျဖစ္တယ္။

၁၆၁၂ ခုႏွစ္မွာ မိဖုရားဟာ ခမည္းေတာ္အိမ္ကေန စပိန္ႏိုင္ငံလုပ္ ေခ်ာကလက္ေတြ ျပင္သစ္ကိုသယ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဘုရာမင္းျမတ္ မက်န္းမာတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္တယ္။ ခႏၶာကိုယ္ႏုံးခ်ိေနတဲ့ ဘုရင္က မိဖုရားယူလာတဲ့ ေခ်ာကလက္တစ္ခဲကို စားလိုက္ၿပီးတာနဲ႔ တစ္ၿပိဳက္နက္ ႏံုးခ်ိေနတာေတြ ယူပစ္သလို ေပ်ာက္သြားခဲ့ၿပီး က်န္းမာလာခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘုရင္က ေခ်ာကလက္ကို "အဖိုးတန္တဲ့ ေဆးစြမ္းတစ္လက္" လို႔ တင္စားခဲ့ၿပီး ေခ်ာကလက္ေတြကို သမားေတာ္ေတြဆီ အပ္ႏွံၿပီး ေသခ်ာသိမ္းထားေစခဲ့တယ္။ နန္းေတာ္တြင္းက တစ္ဦးတစ္ေယာက္ မက်န္းမာမွ ထုတ္သံုးဖို႔လည္း မွာခဲ့တယ္။

အဲဒီလုိ ေခ်ာကလက္ဟာ ျပင္သစ္ဘက္ကို ေခ်ာကလက္ခ်စ္တဲ့ စပိန္မင္းသမီး Anna နဲ႔ Louis XIII တုိ႔ လက္ဆက္ခဲ့ၾကၿပီး၊ ၁၇ ရာစုေနာက္ပိုင္းမွာ ဥေရာပတခြင္ ျပန္႕ႏွံ႔စ ျပဳခဲ့တယ္။ ေခ်ာကလက္ရဲ႕ ေက်ာ္ေဇာမႈဟာ ေနာက္ပိုင္း Europe နဲ႕ America ဘက္ေတြကိုပါ ေရာက္ရွိသြားပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ အာရွဘက္မွာ ေခ်ာကလက္ကို ေမြးစားႏိုင္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာႏိုင္ငံကေတာ့ ဖိလစ္ပိုင္ျဖစ္ပါတယ္။ သူက ၁၆ ရာစုေလာက္က invaded စပိန္လက္ေအာက္ကို ေရာက္ရိွခဲ့လို႔ ေမြးစားႏုိင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္တယ္။

ဘုရင္ Louis XIV နန္းတက္ေတာ့မွ အဘိုးအဘြားအိမ္ကလူေတြ ေခ်ာကလက္အေျမာက္အမ်ား ယူလာၿပီး ဘုရင္ကို ဂုဏ္ျပဳခ်ီးျမႇင့္ၾကတယ္။ အဲဒီအခါမွ ျပင္သစ္လူမ်ဳိးေတြက ေခ်ာကလက္ဆိုတာ စားစရာတစ္မ်ဳိးမွန္း သိသြားခဲ့တယ္။

Entrance of Cortez into Mexico Lithograph notes and queries.
Where's the chocolate? Cortez meets Montezuma in Mexico.
Photograph: Bettmann/CORBIS

Organized pillage of the Americas
The history of cacao took a bloody turn during the conquest of the Americas. In 1521, Cortés assaulted and defeated the Aztec emperor Montezuma in Tenochtitlan (today Mexico City) and his soldiers required that Aztec nobles hand over their treasures, among them cacao beans, or be killed. They were carried home on sail boats (the first official shipment of cacao beans arrived in Seville in 1585). In order to meet the growing demand in Spain for this new treasure (and sugar, cotton, tobacco, indigo, gold, silver...), slavery was implemented. When mistreatment and European diseases almost exterminated the native population in the first decades following the conquest, African slaves were brought to the Americas to alleviate the shortage of labour.

ေရႊမင္းသား ေခ်ာကလက္က ေက်ာ္ေဇာလာေတာ့ cocoa အပင္ကိုစိုက္ခ်င္တဲ့လူေတြကလည္း ခပ္မ်ားမ်ားေပါ့။ အာဖရိကဘက္က အခုိင္းအေစေတြကို အေမရိကန္ေတြက ၀ယ္ယူခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းကလည္း cocoa အပင္ေတြ စိုက္ဖို႔ျဖစ္ေနတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ cacao သစ္ပင္ေတြဟာ အာဖရိကမွာ စိုက္ဖို႔အတြက္ မ်ိဳးယူသြားျခင္း ခံရေတာ့ တယ္။ ဒီေန႕ေခတ္မွာေတာ့ အာဖရိကမွာ cacao စိုက္ပ်ိဳးေရးဟာ တစ္ကမၻာလံုးရဲ့ ၇၀ ရာခိုင္းႏႈန္းနီးပါး ရိွတယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။

The origin of the word "chocolate"
The word "chocolate" is a neologism invented by the Spaniards. There exist several theories for its origin, including:
1. "Cacahuatl" (the name Aztecs gave to their drink), was turned into "chocolatl", because "caca" was vulgar in Spanish
2. Derivation from the Nahuatl "xocoatl" ("xoco": bitter, "atl": water)
3. Derivation from the Yucatec words "chocol": hot and "haa": water
4. Mix between the Yucatec "chocol": hot and the Nahuatl "atl": water
5. Derivation from the Quiché "chokola'j": drink chocolate together

ေခ်ာကလက္မွာ ဒီလုိသမိုင္းေၾကာင္းရွည္ရွိတယ္ဆိုတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါက ေခ်ာကလက္ သမိုင္းေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ အခုကၽြန္ေတာ္တုိ႔ စားေနၾကတဲ့ ေခ်ာကလက္တစ္ခုမွာ လူေတြသိတဲ့ chemical အခု သံုးရာေက်ာ္ပါတယ္။ အဲဒီဓာတ္ေတြထဲမွာ လူသားရဲ့ ဦးေဏွာက္ကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးတဲ့ ေကာ္ဖီမွာလဲ ပါ၀င္ေသာ ကာဖိန္းဓာတ္ (caffeine) လည္း ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေခ်ာကလက္ စားသံုးတဲ့လူဟာ ကမၻာမွာ တစ္ႏွစ္ကို တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၆ မီလီယန္ ရိွတယ္။ အဲဒီ တန္ခ်ိန္ ၆ မီလီယန္ဟာ ေခ်ာကလက္ ကီလိုဂရမ္ ၆ ဘီလီယန္နီးနီးပဲလို႔ဆုိထားတယ္။ (ဘယ္တုန္းကေကာက္ယူထားတဲ့ကိန္းဂဏာန္းလဲေတာ့မသိ) ေခ်ာကလက္ စားျခင္းဟာ လူကိုစိတ္ေက်နပ္ေစတယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြရေစတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ အစားအေသာက္ေတြကို ေလ့လာေတြ႕ရိွခ်က္အရ စိတ္ဖိစီးမႈကိုေလ်ာ့က်ေစတာကိုေတြ႕ရတယ္။

https://www.facebook.com/notes/mung-khat/theobroma-cacao

THEOBROMA "CACAO" - အပုိင္း ၃

Posted in: ေခ်ာကလက္ Cocoa Bean