မွိႈအေၾကာင္းလက္လွမ္းမွီသေလာက္

ျပင္သစ္ႏိုင္ငံဟာ မွိုေတြကိုစတင္စိုက္ပ်ိဳးခဲ႔တဲ႔ ပထမဦးဆံုးႏိုင္ငံျဖစ္တယ္တဲ႔။ ၁၇ ရာစုအလယ္ပိုင္းကစခဲ႔တာေပါ႔။ အဲ႔ဒီကေနတစ္ဆင့္ အဂၤလန္ကိုပ်ံ႕ႏွံ႔လာတယ္။ ျပီေတာ႔ ၁၉ ရာစုမွာ US ကိုေရာက္လာတယ္။ ၁၈၉၁ ခုႏွစ္မွာ နယူးေယာ႔ခ္ျမိဳ႕သား William Falconer က "Mushrooms: How to Grow Them--A Practical Treatise on Mushroom Culture for Profit and Pleasure" (မွိုမ်ား -- ၄င္းတို႔ကို ဘယ္လိုစိုက္ပ်ိဳးရမယ္ဆိုတာ -- မွိုစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၏ အက်ိဳးအျမတ္ႏွင့္ စိတ္ေက်နပ္ေစႏိုင္မွုတို႔အေပၚ ေလ႔လာထားေသာ လက္ေတြ႔က်မ္းတစ္ ေစာင္) ဆိုျပီး မွိုေတြနဲ႔ပတ္သက္တဲ႔ ပထမဦးဆံုးစာအုပ္ကို ထုတ္ေ၀ႏိုင္ခဲ႔တယ္။

 အရသာရွိတဲ႔ မွိုမ်ား

ေျမာက္အေမရိက တစ္ခုတည္းမွာတင္ ခန္႔မွန္းေျခမွိုအမ်ိဳးအစား ၁ ေသာင္းေလာက္ရွိတယ္။ အဲ႔ဒီထဲကမွ ၂၅၀ ေလာက္ကပဲ စားလို႔ရသတဲ႔။ မွိုဆိုတာ Fungus တစ္ခုေပါ႔။ ဒီစကားလံုးက ဂရိဘာသာ sphongos ဆိုတဲ႔ေ၀ါ ဟာရက ဆင္းသက္လာတာပါ။ အဓိပၸါယ္ကေတာ႔ ေရျမဳပ္တဲ႔။ မွိုဟာ သာမန္သစ္ပင္ေတြနဲ႔ ဘာကြာျခားသလဲ ဆိုေတာ႔ သူ႔မွာကလိုရိုဖီးလ္ မရွိဘူး၊ အေစ႔ေတြထုတ္ရမယ္႔အစား Spore လို႔ေခၚတဲ႔ မ်ိဳးရိုးဗီဇအမႊားေလးေတြ ထုတ္ေပးတယ္။ ျပီးေတာ႔ တျခားအပ်က္အဆီး၊ အေဆြးအေျမ႕ေတြကို စားသံုးျပီးရွင္သန္ၾကီးထြားၾကတယ္။

က်ေနာ္တို႔စားေနတဲ႔ မွို (mushroom) ေတြဟာ တျခား Fungus အမ်ိဳးအစားေတြျဖစ္ၾကတဲ႔ တေစးမွုိလို႔ေခၚတဲ႔ yeast ၊ ပစၥည္းေဟာင္းေတြအစိုျပန္လို႔ ၾကာလာရင္တက္တတ္တဲ႔ mould ဆိုတဲ႔မွို၊ mildew ဆိုတဲ႔ဖားဥမွို စတာေတြနဲ႔ေတာ႔ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ ပန္းပြင့္တဲ႔ အပင္ေတြနဲ႔ ႏွိုင္းယွဥ္ၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ေတာ႔ Flowering plant မ်ိဳးစိတ္ေပါင္း ၂ သိန္းခြဲေလာက္ဆိုရင္ အနီးစပ္ဆံုး မွိုမ်ိဳးစိတ္က ၁.၅ သန္းရွိတယ္တဲ႔။ အေတာ္ကြာျခား တယ္။ မွိုလိုေပါတယ္ ဆိုတာဒါကိုေျပာတာျဖစ္မယ္။ း)

အေခၚအေ၀ၚေလးေတြဘက္ နည္းနည္းလွည္႔ၾကရေအာင္ေနာ္။ စားတဲ႔မွို (mushroom) ေတြနဲ႔ တျခား fungi မွို မွန္သမွ်အေၾကာင္းကို ေကာင္းေကာင္းေလ့လာထားတဲ႔ ကြ်မ္းက်င္သူကို Mycologist လို႔ေခၚတယ္။ ဒီစကားလံုး ကလည္း (fungus) လို႔အဓိပၸါယ္ရတဲ႔ ဂရိဘာသာ "mykes" ဆိုတဲ႔စကားလံုးက ဆင္းသက္လာတာပါ။ စားလို႔ရ တဲ႔ မွိုယဥ္၊ မွိုရိုင္းမွန္သမွ်ကို အမဲလိုက္သလို လိုက္လံရွာေဖြရတာ ၀ါသနာ ထံုတဲ႔သူကိုေတာ႔ mycophile လို႔ေခၚ ပါတယ္တဲ႔။

ေရွးေခတ္အီဂ်စ္လူမ်ိဳးေတြဆိုရင္မွိုေတြဟာထာ၀ရရွင္သန္ျခင္းအပင္ (မေသေဆးပင္) ရယ္လို႔ယံုၾကည္ခဲ႔ၾက တယ္။ ဖာရိုဘုရင္ေတြက မွိုေတြဟာ ေတာ္၀င္အပင္ေတြျဖစ္တဲ႔အတြက္ သာမန္ျပည္သူေတြကို ထိကိုင္ခြင့္ ေတာင္မေပးဘူးတဲ႔ဗ်။ (ဒီေလာက္ အလကားေပါေလာေနတဲ႔ မွိုေတြကိုေနာ္။ ဒါလည္းသူတို႔အယူနဲ႔သူတို႔ ရွိမွာ ေပါ႔ေလ)

ႏွစ္စဥ္ US မွာ၀ယ္ယူေနၾကတဲ႔ မွိုေတြရဲ႕ ၉၀ ရာခိုင္ႏွုန္းေက်ာ္ထဲမွာ White agarius mushroom လို႔ေခၚတဲ႔ မွို တစ္မ်ိဳးကေတာ႔ အထင္ရွားဆံုးပါတဲ႔။

သီးျခားမ်ိဳးေစ႔ခ်စိုက္ပ်ိဳးၾကတဲ႔ မွိုေတြကေတာ႔ ဥယ်ာဥ္ျခံေတြမွာအမ်ားဆံုးေပါက္ေလ႔ရွိတဲ႔ Agarius မ်ိဳးႏြယ္မွိုေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ Agarius (အထူးသျဖင့္ ခပ္ထူထူပံုစံရွိတဲ႔ Shiitake၊ Maitake၊ Oyster စတဲ႔မွိုမ်ား) အျပင္ အျခား ျခံ ေျမထြက္ မွိုေပါင္းစံုကိုလည္း ျပည္ပကို တင္ပို႔၊ ၀ယ္သူလုပ္ၾကပါတယ္။ ေတာထဲမွာ၊ ျမစ္ကမ္းနဖူးမွာ၊ အိမ္ျခံ၀င္း ေတြ ထဲမွာေတာင္ ေပါက္ေရာက္တတ္တဲ႔ သဘာ၀မွိုရိုင္းေတြကိုလည္း အလြယ္တကူခူးဆြတ္ျပီး ေစ်းကြက္မွာ တင္ေရာင္းေလ႔ရွိပါတယ္။ 

Brown agarius mushroom (အထက္ပံု) မ်ိဳးစိတ္ထဲမွာ Cremini နဲ႔ Portobello ဆိုတဲ႔ မွိုအမ်ိဳးအစား ႏွစ္ မ်ိဳးလံုးပါ၀င္ ပါတယ္။ သူတို႔ႏွစ္ခုက အတူတူလို႔ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ႔ Portobello ဆိုတာ Cremini မွို ရင့္မွည္႔ၾကီးထြားလာတဲ႔အခါမွာ ေခၚတဲ႔အမည္တစ္မ်ိဳးမို႔ပါ။ မွိုတစ္မ်ိဳးထဲကိုပဲ အရြယ္အစားအလိုက္ အေခၚအေ၀ၚပဲ ေျပာင္းသြားတဲ႔သေဘာေပါ႔။

စားလို႔ရတဲ႔မွိုေတြမွာလည္း အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ႔မွိုေတြနဲ႔ ခပ္ဆင္ဆင္ေလးေတြ ေတာထဲေတြမွာ ေပါက္ေရာက္တတ္ၾကပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ "yellow stainer" ဆိုတဲ႔ အင္မတန္အႏၱရာယ္မ်ားတဲ႔ မွိုတစ္ မ်ိဳးဟာ ေစ်းကြက္မွာ အင္မတန္နာမည္ၾကီးတဲ႔ ေစာေစာကေျပာခဲ႔တဲ႔ White agarius mushroom နဲ႔ေတာ္ ေတာ္ေလးကို ဆင္တူေနတယ္ေလ။ Toadstool ဆိုတဲ႔ မွိုနာမည္ကိုလည္း က်ေနာ္တို႔ၾကားဖူးၾကပါတယ္။ တ ကယ္ေတာ႔ ဒီအေခၚအေ၀ၚက အဆိပ္ရွိတဲ႔ Fungi မွိုေတြကို ရည္ညႊန္းေခၚဆိုတဲ႔ အမည္ခြဲတစ္ခုေပါ႔။

ေတာရိုင္းေတြထဲမွာဆိုရင္ ဒီ မွို spore ေတြဟာ ေလနဲ႔အတူပ်ံ႕လြင့္ကုန္ၾကတယ္။ မွိုစိုက္ခင္းေတြမွာဆိုရင္ေတာ႔ spore ေတြကို ဓာတ္ခြဲခန္းထဲမွာ အရင္စု၊ ျပီးရင္ Spawn လို႔ေခၚတဲ႔ဥေလးေတြ ဖန္တီးဖို႔အတြက္ အေစ႔ေတြ ျဖစ္လာေအာင္အရင္လုပ္ရပါတယ္။ မွိုစိုက္ပ်ိဳးတဲ႔သူအတြက္ မ်ိဳးေစ႔က်ဲဖုိ႔သေဘာေပါ႔။ ရင့္မွည္႔ေနတဲ႔ မွိုတစ္ပြင့္ ဟာ spore ေပါင္း ၁၆ မီလ်ံေလာက္ထုတ္ႏိုင္တယ္တဲ႔ဗ်။ ဒီ မွိုspore ေတြဟာ ေသးငယ္လြန္းတဲ႔အတြက္ေၾကာင့္ spore ေပါင္း ၂၅၀၀ ေလာက္ကိုတိုင္းၾကည္႔မွ တစ္လက္မသာသာေလာက္ပဲ အရွည္ရွိတယ္တဲ႔။

မွိုစိုက္တဲ႔လူေတြက အဲ႔ဒီ spawn ဥေလးေတြ ရလာေတာ႔မွ ပိုးသတ္ျပီးသားသစ္ေဆြးေျမေတြထဲမွာ စိုက္ပ်ိဳးရ တယ္။ သစ္ေဆြးေျမဆိုတာဘယ္လိုလဲဆိုေတာ႔ ေကာက္ရိုးတို႔၊ ေျပာင္းဖူးရိုးတို႔ပါမယ္ဗ်ာ။ ေနာက္ျပီး ႏိုင္ထရိုဂ်င္ နည္းနည္းရယ္၊ တျခားသစ္ရြက္ေဆြးတို႔ဘာတို႔ေပါ႔။ အဲ႔ဒါေတြကိုေရာထားတာ။

မွိုေတြကိုစိုက္ပ်ိဳးဖို႔ သစ္ေဆြးေျမေတြျပင္ဆင္ရတာကေန ခူးဆြတ္ရိပ္သိမ္းျပီး ေစ်းကြက္ကိုအေရာက္ တင္ပို႔တာ ေတြ အထိ အားလံုးေလးလေလာက္အခ်ိန္ယူရပါတယ္။ Pennsylvania က Kennett Square ဆိုတဲ႔ ျမိဳ႕ ငယ္ေလးဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္တစ္ခုလံုးရိကၡာရဲ႕ ၅၁ ရာခိုင္ႏွုန္းေက်ာ္ကို မွိုထုတ္လုပ္ေပးႏိုင္တဲ႔အတြက္ ကမၻာ႔မွိုျမိဳ႕ ေတာ္လို႔ေတာင္ ေခၚၾကတယ္တဲ႔။ စက္တင္ဘာလဟာ National Mushroom Month လို႔ေတာင္ သတ္မွတ္ ထားၾကတယ္။

မွိုေတြမွာ ကယ္လိုရီ ၂၀ ရာခိုင္ႏွုန္းပါျပီး အဆီဓာတ္လံုး၀မပါ၀င္ဘူး။ အဓိက အာဟာရဓာတ္ေတြျဖစ္တဲ႔ ဗီတာ မင္ဘီ၊ ေကာ႔ပါး၊ ဆယ္လီနီယမ္ နဲ႔ ပိုတက္ဆီယမ္ေတြ ပါ၀င္ပါေသးတယ္။ နားလည္တတ္ကြ်မ္းတဲ႔ ပညာရွင္တ ခ်ိဳ႕ကေတာ႔ မွိုရဲ႕အရသာဟာ အခ်ိဳ၊ အခ်ဥ္၊ အငန္၊ အခါး ျပီးရင္ ပဥၥမေျမာက္ အရသာရွိတယ္လို႔ဆိုၾကတယ္။ ဒီ ေတာ႔ ဂ်ပန္စကားလံုးကလာတဲ႔ Umami (အရသာရွိတယ္) ဆိုတဲ႔ အမည္ကိုတင္စားျပီး ေပးထားၾကပါတယ္ တဲ႔ဗ်ာ။ ။

Craton

ဒီကေန ကိုးကားျပန္ဆိုထားတာပါ။

  http://craton-craton.blogspot.com/2008/12/blog-post_8067.html

Posted in: မႈိ